زخم بستر چیست و چگونه بوجود می آید؟

زخم بستر یکی از انواع زخم های رایج و شناخته شده در بین افراد در سنین مختلف است. عموما زمانی که برای مدتی طولانی پوست بدن با وسایل سفت مانند صندلی یا تخت خواب در ارتباط باشد، این زخم ها به صورت سطحی روی پوست ایجاد می شوند. به طور مثال افرادی که کارهای کامپیوتری دارند و برای مدتی طولانی روی صندلی می نشینند، یا افرادی را که مجبورند به دلایل مختلف روی صندلی های چرخ دار و ویلچر نشسته و توانایی های تحرکی کمی دارند، مستعد ابتلا به زخم بستر می باشند. هم چنین این زخم ها در افرادی که مجبور هستند برای مدتی طولانی به حالت دراز کشیده نیز باشند، می تواند ایجاد شود. برای تمام افراد گفته شده خطر ابتلا به زخم های بستر در سطوح مختلف وجود دارد.

اگر بخواهیم به شکل ساده نحوه ایجاد این زخم ها را در نواحی مختلف بستر شرح دهیم، باید بگوییم که عموما زخم های بستر به دلیل نرسیدن خون کافی و فشار بیش از حد در این نواحی ایجاد می شوند. اگر برای مدتی مجبور باشید که فشار سختی را روی بستر خود تحمل کنید، اکسیژن به حد کافی به این قسمت از بدن شما نخواهد رسید و خیلی سریع احتمال ایجاد زخم بستر در شما بالاتر خواهد رفت. به همین دلیل است که به زخم بستر ، زخم فشار نیز گفته می شود. چرا که بیش ترین دلیل ایجاد این زخم ها، ایجاد فشاری است که به صورت مداوم بر روی قسمت خاصی از بستر ایجاد می شود.

علائم زخم بستر

زخم بستر هم مانند بیشتر زخم های دیده شده در شرایط مختلف، ممکن است با شدت خاصی آغاز شود. عموما بیشتر این زخم ها ابتدا با قرمز شدن پوست شروع می شوند. به صورتی که حتی اگر پوست فرد کمی تیره نیز باشد به راحتی می توان تشخیص داد که احتمالا این قسمت از بدن او، برای ایجاد زخم بستر آماده شده است. روند ایجاد زخم بستر به صورت طبیعی با سفت شدن و زبر شدن پوست ادامه پیدا می کند. زمانی که روی قسمت مربوطه دست می کشید، کاملا احساس می کنید که این قسمت از سایر قسمت های اطراف زخم، سفتی بیشتری دارد.

هم چنین برای برخی از افراد دیده می شود که دمای پوست نیز در شرایطی تغییر می کند. یعنی تفاوت دما در قسمت های اطراف پوست به سادگی و حتی با انگشتان دست قابل تشخیص است. در مرحله های شدیدتر ایجاد زخم بستر، قسمت مربوطه سفت تر شده و ورم می کند. در این زمان حتی ممکن است از زیر پوست مقدار زیادی چرک قابل دیدن باشد. این چرک ها در مرحله بعدی و باز شدن زخم از آن خارج می شوند. در این مرحله زخم دیگر رنگ قرمز و زرد مشهودی به خود گرفته است. در شدیدترین حالت ممکن برای زخم های بستر، زخم بسیار عمیق شده و به استخوان فرد نیز نزدیک می شود.

روش های پیشگیری از زخم بستر

با توجه به آن که این زخم ها، معمولا خیلی رایج بوده و افراد در شرایط مختلفی آن ها را تجربه می کنند، راه های پیشگیری زیادی برای آن ها تا امروز معرفی شده است که اگر هر شخص سعی کند به صورت مرتب این راهکار ها را انجام دهد، درصد مبتلا شدن به زخم بستر برای او به شدت کاهش خواهد یافت.

تغییر وضعیت های مختلف

اگر فردی هستید که برای کار خود مجبورید مدت ها روی صندلی بشینید، یا اگر بیماری دارید که قدرت حرکتی خود را از دست داده است و یا با حرکت کردن دچار مشکل می شود؛ بهترین راه فرار از زخم بستر، تغییر موقعیت شما یا فرد بیمار است. پس از مدتی نشستن دائم به خودتان استراحت داده  سعی کنید چند دقیقه قدم بزنید. بیمار خود را همیشه در یک حالت نخوابانید و سعی کنید در بازه های زمانی مناسبی، وضعیت دراز کشیدن او را تغییر دهید. این کار باعث می شود فشار فقط روی یک قسمت از بدن نباشد.

استحمام کردن

حمام کردن یکی از اصلی ترین راه های پیشگیری برای زخم بستر است. سعی کنید هر روز یا حداکثر یک روز در میان، به حمام رفته و پوست خود را بشویید. شستن پوست به شما کمک می کند طراوت پوست خود را حفظ کرده و از مبتلا شدن به زخم بستر در هر شرایطی در امان باشید. اگر در دسته گروه هایی قرار دارید که مستعد زخم بستر می باشید، بهتر است این کار را هر روز انجام دهید تا اطمینان بیشتری به این شیوه پیشگیری از زخم بستر داشته باشید. ضمنا به این نکته توجه داشته باشید که پس از استحمام کردن حتما پوست را به خوبی خشک نمایید.

استفاده از لباس مناسب

برای جلوگیری از ابتلا به زخم بستر، لباس نیز نقش تعیین کننده ای دارد. لباس های خیلی گرم، تنگ و جنس های تحریک کننده پوست مانند انواع لباس های جین، می توانند باعث ایجاد زخم بستر شوند. این موضوع برای کسانی که در محل کار خود با لباس رسمی حاضر می شوند بسیار اهمیت دارد. برای بیماران بستری شده نیز سعی کنید از لباس های نخی خنک استفاده کنید که کمتر پوست آن ها تحریک شود.

عدم کشیدگی پوست فرد

اگر به عنوان مثال بیماری دارید که مجبور است در طول روز زیاد دراز بکشد و یا به علت عمل جراحی خاصی نمی تواند به هر دلیلی جا به جایی زیادی داشته باشد، بهتر است اگر می خواهید او را جا به جا کنید، به هیچ عنوان بیمار را روی تخت نکشید. سعی کنید به صورت کامل او را از روی تخت جدا کرده و به محل مناسب انتقال دهید. کشیدگی قسمت های مستعد زخم بستر باعث می شود که فرد خیلی سریع تر به این زخم ها دچار شود.

تعویض مرتب لباس ها

کثیف بودن لباس ها خود عاملی برای ایجاد و یا شدت گرفتن زخم های بستر می باشد. اگر فرد از قبل به این مشکل دچار شده است، حتما به صورت مرتب لباس های او را تعویض کرده و اجازه ندهید زخم های ایجاد شده شدت بیشتری به خود بگیرند. خیس بودن لباس ها نیز یکی دیگر از عواملی است که می تواند خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش دهد. به هیچ عنوان لباس خیس یا نم دار تن بیمار خود نکنید.

استفاده از کرم های مرطوب کننده

برای آن که پوست رطوبت لازم را داشته باشد، سعی کنید از کرم های مرطوب کننده استفاده نمایید. این کرم ها که به سادگی در بازار قابل خریداری هستند، به فرد کمک می کنند تا رطوبت پوست خود را حفظ کرده و از ابتلا به زخم های بستر در تمامی نقاط در امان باشد.

داشتن رژیم غذایی مناسب

بیشتر پزشکان پس از درمان برخی از بیماران به آن ها برنامه های غذایی خاصی پیشنهاد می کنند که یکی از اصلی ترین کاربردهای آن ها، پیشگیری از زخم بستر است. برای آن که بتوان از شر این زخم ها در امان ماند، بهتر است در رژیم غذایی خود حتما از مواد پروتئین دار، ویتامین دار و سایر غذاهای حاوی مواد معدنی استفاده کنیم.

نوشیدن آب به حد کافی

آب کافی اگر به بدن انسان برسد، رطوبت پوست او به خوبی تضمین می گردد. برای کسانی که در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند، نوشیدن آب به میزان کافی باعث خواهد شد که اولین راه پیشگیری از این زخم ها را به خوبی پیش بینی کرده باشند. اگر به اندازه کافی آب ننوشیم، علاوه بر سایر مضرات شناخته شده، حتما رطوبت پوست خود را از دست می دهیم که این عامل به تنهایی برای ابتلا به مشکلات پوستی از جمله زخم بستر کافی می باشد.

استفاده از تشک مواج (سلولی و خانگی) برای پیشگیری و درمان زخم بستر

تشک مواج ، یکی از بهترین راه حل های موجود برای درمان و پیشگیری از زخم های بستر می باشند. این تشک ها به حالتی طراحی می شوند که به هیچ عنوان فشار بر روی قسمت خاصی از بدن فرد قرار نداشته باشد. در این صورت حتی اگر فردی به صورت کامل توانایی های حرکتی خود را از دست داده باشد، به کمک تشک مواج خانگی که یکی از انواع شناخته شده تجهیزات پزشکی می باشد، می تواند تا حد مطلوبی از زخم های بستر در امان باشد.

تنوع زیاد در طرح های تشک های مواج باعث نمی شود که برای خریداری آن ها با مشکل خاصی رو به رو شوید. در مرحل اول خود پزشک به شما در این باره و در مورد خرید تشک مواج ایده آل مشاوره خواهد داد. شما نیز به سادگی می توانید بهترین مارک تشک مواج را شناسایی کرده و برای خود یا بیمارتان تهیه نمایید. ضمن آن که اگر فردی به زخم بستر دچار شده باشد، به دلیل زمان بر بودن پروسه درمانی این مشکل، باید از این تشک های استاندارد برای وی استفاده نمود، تا مشکل زخم های بستر او شدت بیشتری به خود نگیرد.

روش های درمان زخم بستر

روش های درمانی زیادی برای از بین بردن زخم های بستر وجود دارد که بسته به نوع و شدت این زخم ها کاملا متفاوت است. اما برخی از این روش ها تقریبا مشابه بوده و برای تمامی سطوح از این زخم ها کاربرد دارند. برخی از اصلی ترین و کاربردی ترین روش های درمانی زخم بستر به شرح زیر می باشند:

کاهش فشار روی زخم های ایجاد شده

مسلما یکی از اولین کارهایی که برای درمان زخم بستر باید انجام دهید کاهش فشار روی این زخم ها می باشد. اگر فرد در قسمت خاصی از بدنش به این زخم ها دچار شده است، باید سعی کنید این قسمت ها تا زمان بهبودی کامل کمتر درگیر شوند. به طور مثال اگر قسمتی از پشت فرد در هنگام دراز کشیدن های طولانی زخم شده است، سعی کنید موقعیت فرد را تغییر داده و اجازه دهید آن قسمت درمان شود.

استفاده از تشک مناسب

همان طور که اشاره شد تشک های مواج استاندارد به جز راه حل های پیشگیرانه، گزینه خوبی برای درمان این زخم ها می باشند. سعی کنید خیلی سریع برای بیمار خود تشک مواج سلولی تهیه کرده و اجازه دهید فرد بتواند به سادگی روی این تشک ها به استراحت کردن بپردازد.

شست و شوی مرتب زخم

با استفاده از مواد ضد عفونی کننده که توسط پزشک برای فرد تجویز می شود، به صورت مرتب این زخم ها را شست و شو نمایید. باز هم تاکید می کنیم که پس از شست و شوی نواحی زخم شده حتما آن را استریل کرده و به خوبی خشک نمایید. اجازه ندهید هیچ رطوبتی روی محل زخم باقی بماند. باکتری ها، میکروب ها، قارچ ها و سایر عوامل عفونی کننده، در رطوبت بیشترین تاثیر خود را دارند. پس از اطمینان از خشک بودن زخم، آن را با گاز پانسمان کنید.

تعویض پانسمان

برای آن که روند درمان زخم بستر به خوبی ادامه پیدا کند، بایستی عمل قبلی را به صورت روزانه انجام داده و هر روز پانسمان استفاده شده برای زخم ها را تعویض نمایید. سعی کنید برای شست و شوی زخم ها از ماده شست و شو دهنده ثابتی مانند سالین کمک بگیرید. تعویض مرتب مواد شست و شو دهنده و ضد عفونی کننده، روند درمان زخم را به تاخیر خواهد انداخت.

مصرف مرتب داروها

اگر زخم بستر بیمار شدت زیادی به خود گرفته باشد و این زخم ها حتی عفونی شده باشند، معمولا برای جلوگیری از عفونت و خطرات بعدی آن، پزشک معالج داروهای مشخصی مانند داروهای آنتی باکتریال تجویز می کند. این داروها باید در زمان های مشخص مصرف شوند و هر گونه کوتاهی در مصرف آن ها زمان بهبودی زخم ها را به تعویق خواهد انداخت.

ماساژ قسمت های کناری زخم ها

برای آن که روند درمانی زخم ها را سرعت ببخشید، می توانید به صورت مرتب اطراف این زخم ها را ماساژ دهید. نیازی به استفاده کردن از روغن های مخصوص ماساژ نخواهید داشت ولی سعی کنید به هیچ عنوان با پوست خشک خود، پوست مستعد بیمار را ماساژ ندهید. بهتر است برای این کار از روغن های طبیعی مانند روغن زیتون و روغن نارگیل استفاده کنید. در هنگام ماساژ دادن نیز دقت کنید که روغن ها به زخم پانسمان شده نرسند.

کاهش وزن

یکی از روش های درمانی تاثیر گذاری است که برای دسته خاصی از افراد کاربرد دارد. به طور مثال همان کسانی که برای مدتی زیادی به علت موقعیت کاری شان مجبور به نشستن می باشند، می توانند با کاهش وزن خود زخم های بسترشان را نیز به سرعت درمان کنند. این افراد ضمن رعایت کردن نکات قبلی، باید زمان ویژه ای برای ورزش کردن خود تعیین کرده و سعی کنند تا با کاهش اضافه وزن خود، هم روند درمانی زخم هایشان را سریع تر کرده و هم از مبتلا شدن به این زخم ها در آینده جلوگیری نمایند.