بیماری ام اس (MS): علت، علائم و درمان

مالتیپل اسکلروزیس (MS) بیماری‌ است که بر سیستم عصبی اصلی، یعنی مغز و نخاع اثر می‌گذارد. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به میلین حمله می‌کند؛ میلین پوشش محافظ اطراف فیبرهای عصبی است. تخریب میلین منجر به “تصلب بافت” یا تشکیل بافت­ های اسکار می‌شود. همچنین باعث اختلال در توانایی‌های سلول‌های عصبی برای انتقال سیگنال‌ها به صورت ضربه‌های الکتریکی می‌شود.

دکتر کارن بلیتز، مدیر مرکز مراقبت‌های ام اس North Shore-LIJ در Meadpw شرقی، نیویورک بیان داشته که “ام اس اختلال خودایمنی است.”

این بدان معنا است که “به دلایلی، سیستم ایمنی شما به درستی عمل نمی‌کند و نسبت به سیستم عصبی مرکزی خود تحمل ناپذیر است.”

هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد این شرایط می‌شود، این بیماری غیرقابل پیش‌بینی است و در دوران متفاوتی در بیماران رخ می‌دهد.

افراد مبتلا به ام اس انواع نارسایی عصبی مربوط به عملکرد مغز و نخاع را تجربه می‌کنند. طبق گفته کتابخانه ملی امریکا، این نارسایی‌ها شامل مشکلات بینایی، کنترل ماهیچه و مشکلات مربوط به حواس در اندام‌ها می‌شود.

بر اساس اعلام مرکز ملی سلامت، ۴۰۰۰۰۰ آمریکایی و حدود ۲٫۵ میلیون نفر در جهان مبتلا به MS هستند. بیماری افراد عموماً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال تشخیص داده می‌شود، و این بیماری اغلب بر زنان تأثیر می‌گذارد.

تشخیص بیماری ام اس

تشخیص بیماری‌ ام اس اغلب دشوار بوده و نیازمند آزمایشات بالینی است. بلیتز گفت: “ما سابقه‌ای از بیمار می‌گیریم، بیمار را معاینه می‌کنیم و سپس آزمایشاتی را انجام می‌دهیم.” طبق گزارش انجمن ملی مالتیپل اسکلروزیس ملی، تنها دیدن علائم یا نتایج آزمایشات نمی‌توانند به طور قطعی نشان‌دهنده بیماری‌ ام اس باشند.

آزمایشات ام اس شامل آزمایشات عصبی (برای بررسی عملکرد عصبی، احساس و واکنش‌ها) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) است. MRI می‌تواند جای زخم یا ضایعات درون مغز و نخاع را تشخیص دهد. یکی از جنبه‌های اساسی تشخیص ام اس تعیین این مورد است که آیا آسیب عصبی در بیش از یک نقطه وجود دارد؟ و آیا آن آسیب در زمان‌های متفاوتی رخ داده یا خیر.

در سال ۲۰۱۷، هیئت بین المللی تشخیص ام اس، دستورالعمل جدیدی – The Revised MacDonald Criteria – برای استفاده از MRI و تحلیل مایعات مغزی برای تشخیص سریع‌تر ام اس منتشر کرد.

آزمایشات خون برای رد کردن بیماری‌هایی که ممکن است مشابه ام اس باشند، نیز انجام می‌شود. بلیتز بیان کرد “بیماری‌های مشابه بسیاری وجود دارد، برخی نمونه‌ها شامل بیماری لایم، واسکولیت، اختلال عملکرد تیروئید، کمبود ویتامین ب۱۲ و سردردهای میگرنی.” سپس تمامی آزمایشات و تحلیل‌ها را کنار هم می‌چینند تا به یک تشخیص بالینی برسند.”

---

با بهترین محصولات مدکده آشنا شویم: گوشی لیتمن

---

نشانه‌ ها و علائم بیماری ام اس

علائم بیماری ‌ام اس ممکن است در هر بیمار متفاوت باشد، این علائم به فیبرهای عصبی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، بستگی دارد. مطابق بیان کلینیک مایو، علائم به شرح زیر هستند:

• بی­حسی و ضعف، که می‌تواند در یک بخش بدن یا قسمت پاها و بدن رخ دهد.
• حس “برق‌گرفتگی” هنگام حرکت دادن گردن، که همچنین به نشانه لرمیت هم معروف است.
• عدم هماهنگی در پیاده‌روی
• لرزش
• تاری دید یا دوبینی. همچنین، از بین رفتن جزئی دید در یکی از چشم‌ها، در یک زمان که معمولاً همراه با درد هنگام حرکت دادن چشم همراه است.
• درد یا سوزن سوزن شدن نواحی مختلف بدن.
• سرگیجه و خستگی
• لکنت زبان
• مشکلات روده، مثانه یا عملکرد جنسی.

انواع بیماری MS

علائم ام اس ممکن است در هر بیمار متفاوت باشد. طبق اطلاعات کتابخانه ملی امریکا، بیماران معمولاً با یکی از چهار دوره بیماری زیر روبرو می‌شوند:

عودکننده-بهبود یابنده: با حملات علائم ام اس (عود) مشخص می‌شود، با دوره‌های بدون علائم (بهبودی) ادامه پیدا می‌کند. این حملات در طول زمان بدتر نمی‌شوند. حدود ۸۰% از بیماران با ام اس بهبود یابنده تشخیص داده می‌شوند.

پیشرونده ثانویه: پس از حدود ۱۰ سال از ام اس بهبود یابنده، الگوی بیماری می‌تواند به ام اس پیشرونده ثانویه تغییر یابد. حملات به مرور بدتر می‌شوند و دوره بهبودی وجود ندارد.

پیشرونده اولیه: این دومین شکل شایع ام اس است. هیچ دوره عود یا بهبودی وجود ندارد، این نوع با علائم بسیار وخیم و پایدار مشخص می‌شود. حدود ۱۰-۲۰ % از بیماران به ام اس پیشرونده اولیه مبتلا هستند.

عود-بهبود: مانند ام اس نوع پیشرونده اولیه، با علائم بد پایدار و ثابت مشخص می‌شود. اگرچه، این نوع شامل حملات علائم حادتری است.

در حالیکه اکثر بیماران مبتلا به ام اس یکی از مواردی که در بالا گفته شد را تجربه می‌کنند، اما به گفته سدارس-سینا، ام اس شدید یکی دیگر از اشکال نادر بیماری‌ ام اس است که بیشتر بر کودکان و بزرگسالان اثر می‌گذارد.

---

بیشتر بدانیم : درمان فشار خون بالا با عرقیات گیاهی

---

عوامل بیماری ام اس

ام اس ممکن است مبتلا به ام اس شود. درحالی‌که علل مشخصی برای این بیماری وجود ندارد، اما طبق گزارش کلینیک مایو، عوامل مختلفی ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند که عبارت‌اند از:

• جنسیت: زنان دو یا سه برابر بیشتر مستعد ابتلا به ام اس عودکننده- بهبود یابنده هستند.
• سابقه خانوادگی: داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ام اس شما را در خطر بیشتری برای بیماری ‌ام اس قرار می‌دهد.
• عفونت‌های خاص: بسیاری از عفونت‌های ویروسی با ام اس ارتباط دارند. این عفونت‌ها شامل ویروس Epstein-Barr است که باعث ایجاد مونو نوکلئوز عفونی می‌شود.
• نژاد: افراد سفیدپوست بیشتر در معرض خطر ابتلا به ام اس هستند. به ویژه، افرادی که از تبار اروپای شمالی هستند. افرادی از نژاد آسیایی، آفریقایی یا بومی امریکا کمتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• اقلیم آب و هوایی: ام اس در کشورهایی که از استوا فاصله دارند، مانند جنوب کانادا، امریکای شمالی، نیوزلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا شایع‌تر است. همچنین این بیماری در کشورهای نزدیک استوا کمتر است. سطح پایین‌تر ویتامین دی و کمتر قرار گرفتن در معرض آفتاب نیز از عوامل خطرناک است.
• بیماری‌های خاص خودایمنی: ابتلا به بیماری تیروئید، دیابت نوع ۱ و بیماری‌های التهابی روده ممکن است فرد را در معرض ابتلا به بیماری‌ ام اس قرار دهد.

بلیتز می‌گوید: برای افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، عوامل خاصی از سبک زندگی ممکن است با نتیجه بیماری مرتبط باشد. برای مثال، افراد مبتلایی که سیگار می‌کشند بیشتر از افراد غیر سیگاری ممکن است اشکال حاد این بیماری را تجربه کنند. بعلاوه، او بیان داشته که: “داده‌های جدیدی وجود دارد که مشخص می‌کند ورزش قطعه دیگر جورچین است.” بیمارانی که ورزش می‌کنند به نظر کمتر از افرادی که ورزش نمی‌کنند، احتمال ابتلا به بیماری MS را دارند.

درمان و داروهای بیماری MS

دلیل ام اس مشخص نیست و درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. با این‌حال، داروها و درمان‌هایی وجود دارند که با علائم و پیشرفت بیماری مقابله می‌کنند. داروهای تأییدشده FDA می‌توانند روند بیماری ‌ام اس را کند کرده، تعداد عودها را کاهش داده و به پیشگیری عودکننده این بیماری کمک کنند. داروهایی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر هستند:

کورتیکواستروئیدها: طبق گفته کلینیک مایو، این دارو التهاب همراه با عود را کاهش می‌دهد و جزء رایج‌ترین داروهای ام اس است. پردنیزون خوراکی و متیل پردنیزولون داخل وریدی نیز دو داروی کورتیکواستروئید مورد استفاده بیماران ام اسی هستند.

اینترفرون­ها: این داروها روند پیشرفت علائم ام اس را کند می‌کند. البته ممکن است به کبد آسیب برسانند. نمونه این داروها شامل بتاسرون، آونکس و ربیف هستند. (هیچ یک از آن‌ها به شکل عمومی در دسترس نیستند)

گلاتیرامر: این دارو با نام تجاری کوپاکسون نیز شناخته می‌شود، این داروی IV مانع حمله سیستم ایمنی به میلین می‌شود. به گفته کلینیک مایو، عوارض جانبی این دارو شامل تنگی نفس و گر گرفتگی است.

ناتالیزوماب: همچنین به‌عنوان تایسابری هم شناخته می‌شود، این دارو در صورتی استفاده می‌شود که دیگر داروها عملکرد خوبی نداشته باشند. این دارو مانع از آسیب رساندن سلول‌های ایمنی از انتقال خون به سیستم عصبی مرکزی می‌شود.

میتوکسانترون: که به عنوان نوانترون هم شناخته می‌شود، این دارو سرکوب‌کننده سیستم ایمنی معمولاً تنها در بیماری پیشرفته ‌ام اس استفاده می‌شود زیرا خطرات قلبی بسیاری به همراه دارد.

برای افرادی که از ام اس رنج می‌برند و تحمل عوارض جانبی تزریقات دشوار است، یا کسانی که می‌خواهند خود را با خوردن یک قرص راحت کنند، سه داروی خوراکی وجود دارد که تأییدیه FDA را هم دارد: تکفیدرا (دی‌متیل فومارات)، اوباگیوی (تری فلونومید)، جیلنیا (فینگولیمود).

سایر روش­ های درمانی MS

سایر روش‌های درمانی بیماری ‌ام اس، علائم را کنترل و یا ناتوانی‌های ناشی از این شرایط را رفع می‌کنند. طبق گفته کلینیک مایو، متخصصان فیزیکی و حرفه‌ای می‌توانند تمرینات انعطاف‌پذیری یا افزایش قدرت را نشان داده و همچنین از دستگاه‌های سازگاری که به بیمار در انجام کارهای روزمره کمک می‌کنند، استفاده کنند.

بر اساس گفته مرکز ملی سلامت، برخی اقدامات بهداشتی مکمل می‌توانند به سهولت علائم ام اس کمک کنند. برای مثال، یوگا و تای چی می‌توانند به رفع خستگی و بهبود خلق و خو کمک کنن. (استفاده از تجهیزات پزشکی و طبی مانند بالش طبی و تشکچه­ برقی می ­تواند به رفع خستگی بیماران ام اسی کمک کند). THC و کانابینوئیدها نیز می‌توانند به درد و اسپاسم کمک کنند. داروهای دارای ماریجوانا فعلاً توسط FDA تأیید نشده‌اند. با این حال، کانادا و برخی کشورهای اروپایی ساتیوکس که یک اسپری دهانی برای کنترل عضلات است را تأیید کرده‌اند.

پیشرفت در تحقیقات و درمان بیماری ام اس

در سال ۲۰۱۸، FDA استفاده از اوکریلیزوماب را برای معالجه ‌ام اس نوع عود کننده-بهبود یابنده و نوع پیشرفته اولیه تأیید کرد. در آزمایشات بالینی، نشان داده شد که در هر دو شکل این بیماری، پیشرفت آن به شکل قابل‌توجهی کند می‌شود. مشخص شد که در بیماران مبتلا به ام اس، سلول‌های B (نوعی گلبول سفید) در ضایعات یا نواحی زخمی جمع می‌شوند. این دارو که نوعی آنتی بادی است، سلول‌های B را در بدن هدف قرار داده و نابود می‌کند.

بر اساس بررسی که در سال ۲۰۱۹ در مجله لنست منتشر شد، از ژانویه سال ۲۰۱۹، سایر داروها در مراحل آزمایشات بالینی قرار دارند. آیبودیلست دارویی برای درمان ام اس پیشرفته است. در فاز ۲ آزمایش‌ها، این دارو میزان آتروفی مغز را حدود %۴۸ کاهش داد. محققان همچنین در حال انجام آزمایشات بالینی با کودکان بیمار مبتلا به ام اس هستند تا دارویی را که برای مصرف بزرگسالان تأیید شده، آزمایش کنند.

در این بررسی گزارش شده که اکثر تحقیقات کنونی مربوط به درمان ام اس بر تشخیص نشانگرهای زیستی جدید این بیماری، به خصوص آنهایی که نشانگر تخریب نورون‌ها هستند، متمرکز است.

منبع: LiveScience